Kiongozi wa Wengi katika Bunge la Kitaifa, Kimani Ichung’wah, amekiri kuwa Bunge lilipitisha kimya kimya Mswada wa Fedha wa 2024 mwezi Desemba 2024, miezi michache tu baada ya maandamano makali ya kupinga mswada huo.
Akizungumza wakati wa ibada ya Jumapili katika Kanisa la PCEA Kikuyu, tarehe 22 Juni, Ichung’wah alifichua kuwa serikali iliamua kuchukua hatua hiyo baada ya kubaini kuwa Wakenya walikuwa wamekataa kusikiliza na kuendelea kuamini kile alichokitaja kuwa ‘propaganda’ inayoenezwa mitandaoni kuhusu mswada huo.
“Tulijaribu kuwaelimisha, lakini hawakutaka kutusikiliza. Mwishowe, tuliamua tusiupitishe mpaka watu watulie,” alisema.
“Kwa taarifa yenu, kwa sababu si watu wengi wanajua hili, tarehe 25 Juni tuliamua tusiusaini. Lakini tarehe 4 Desemba 2024, miezi mitano baadaye, kila kitu kilichokuwa kwenye Mswada wa Fedha kilipitishwa kimya kimya, bila vifo wala kurushiana mawe, hadi asilimia 97 ya mswada huo ikapitishwa.”
Aliongeza kuwa asilimia 3 zilizokataliwa zilikuwa sehemu ya marekebisho yaliyofanyika kabla ya Wakenya kuanzisha kampeni ya “Usibadilishe, kataa.”
Kwa mujibu wa Ichung’wah, uamuzi huo ulifanyika kwa kuwa serikali iliamini ulikuwa kwa masilahi ya Wakenya.
Akiendelea kusisitiza kuwa Wakenya walipotoshwa, alifafanua kuwa madai kuwa mswada huo ulilenga kutoza ushuru nepi na taulo za kike yalieleweka vibaya, kwani ushuru huo ulikuwa unalenga bidhaa zilizoagizwa kutoka nje tu, si zile zinazozalishwa nchini.
Alisema hatua hiyo ingeweza kuimarisha viwanda vya ndani na hivyo kuunda nafasi zaidi za ajira kwa vijana.
Kwa sababu ya utekelezaji huo, Ichung’wah alidai kuwa serikali ilikuwa imekusanya takriban Shilingi bilioni 187 za ushuru kufikia Mei, katika mwaka wa fedha wa 2024/2025, hali iliyoiwezesha serikali kufufua miradi kadhaa iliyokuwa imesimama.
Mswada wa Fedha wa 2024 ulikuwa umekadiriwa kukusanya Shilingi bilioni 346 kufikia mwezi Juni, lakini serikali ilipoteza takriban Shilingi bilioni 160 kati ya Juni na Desemba, kipindi ambacho haukuwa umeanza kutekelezwa.
Mwezi Desemba, Bunge la Kitaifa lilipitisha Mswada wa Marekebisho ya Sheria za Ushuru 2024 na Mswada wa Marekebisho ya Sheria za Biashara 2024, yote ikiwa ni mapendekezo ya Hazina ya Taifa kupitia Ofisi ya Kiongozi wa Wengi.
Kwa mujibu wa Ichung’wah, miswada hiyo miwili ilikuwa mbadala wa msimamo wa kati zaidi ukilinganishwa na Mswada wa Fedha wa 2024, ambao ulipingwa vikali hadi kusababisha vifo vya zaidi ya Wakenya 50 wakati wa maandamano.
Uchambuzi wa miswada hiyo miwili unaonesha kuwa huku Mswada wa Fedha ukipendekeza ushuru wa asilimia 1.5 kwa huduma za kidijitali (Digital Service Tax) na ushuru wa asilimia 6 kwa uwepo mkubwa wa kiuchumi (SEP) unaolenga majukwaa ya kidijitali, sheria mpya ziliachana na ushuru wa DST na kuweka kiwango kimoja, cha wastani, cha ushuru wa SEP wa takriban asilimia 3.
Vipengele tata kama vile pendekezo la ushuru wa VAT wa asilimia 16 kwa bidhaa muhimu kama mkate, mafuta ya kupikia na mayai, pamoja na ushuru wa magari na ushuru wa mazingira kwa bidhaa kama nepi na simu, viliondolewa kabisa katika marekebisho ya Desemba.
Kwa upande mwingine, Mswada wa Marekebisho ya Sheria za Ushuru ulilenga kuongeza kiwango kinachokubalika cha makato ya pensheni, kuondoa ushuru kwa michango ya makazi nafuu, na kutambulisha ushuru wa kimataifa wa chini wa asilimia 15 kwa kampuni za kimataifa.
Mabadiliko mengine muhimu yalijumuisha kurejeshwa kwa hatua za ushuru wa kukatwa (withholding tax) zenye muundo wazi wa uwasilishaji, na adhabu kali zaidi kwa wale wasiotii, ikiwa ni pamoja na adhabu ya asilimia 10 kwa ucheleweshaji wa malipo.
Mswada wa Marekebisho ya Sheria za Biashara, ingawa ulikuwa wa kiufundi zaidi, ulisasisha mfumo wa kisheria wa Maeneo Maalum ya Kiuchumi (SEZs) na Sheria ya Ajira, ukikamilisha mageuzi ya ushuru na kuashiria sera ya kifedha yenye tahadhari na inayolenga marekebisho.
© Radio Jambo 2024. All rights reserved