(Habari Afrika) Kutoka milimani hadi tumaini: Mradi wa maji wachochea maendeleo Lesotho

Kadri usiku unavyoshuka katika milima ya kaskazini mwa Lesotho mapema mwezi Julai, baridi ya msimu wa baridi inaanza kuingia. Hata hivyo, eneo la ujenzi wa Polihali Transfer Tunnel linaendelea kuwa na shughuli nyingi.

“Tumeweka operesheni za saa 24 kwa zamu tatu zinazobadilishana,” alisema Julius Topo, meneja wa eneo la uchimbaji wa handaki hilo.

Polihali Transfer Tunnel ni awamu ya pili ya mradi wa maji wa Lesotho Highlands Water Project (LHWP) unaotekelezwa kwa awamu nyingi. Mradi huu umeundwa ili kusambaza maji kutoka Lesotho hadi eneo la Gauteng na maeneo ya jirani nchini Afrika Kusini, na umekuwa mfano wa kuigwa kwa nchi hii isiyo na pwani pamoja na jirani yake.

Handaki hilo lenye urefu wa kilomita 38 litachimbwa kwa kutumia mashine mbili kubwa za kuchimba miamba (TBM) zenye kinga maalum, zitakazofanya kazi kwa wakati mmoja kutoka Polihali na Katse.

TBM ya kwanza ilianza kuchimba kutoka eneo la Katse mapema mwaka huu. Mnamo Julai 5, hafla ya uzinduzi ilifanyika kwa ajili ya TBM ya pili katika Kituo cha Mpaka cha Caledonspoort, Butha-Buthe, Lesotho.

Mashine hii iliyotengenezwa nchini China ilisafirishwa hadi Bandari ya Durban na itakusanywa katika eneo la Polihali. Inatarajiwa kuharakisha mchakato wa uchimbaji ili kufanikisha tarehe ya kukamilika iliyopangwa ya mwaka 2028.

Akizungumza katika hafla hiyo, Balozi wa Afrika Kusini nchini Lesotho Constance Seoposengwe alisema anaamini mashine hiyo mpya itachochea zaidi kazi ambayo tayari inaendelea katika mradi huo.

“Mradi wa Maji wa Lesotho Highlands ni zaidi ya mradi wa maji tu,” alisema. “Ajira za wenyeji zimeundwa, na barabara mpya zimejengwa katika Ufalme huu.”

Handaki hilo linajengwa na Kopano Ke Matla (KKM), ushirikiano wa kampuni tatu: Yellow River Company ya China, Sinohydro Bureau 3, na Unik Civil Engineering ya Afrika Kusini. Ni mradi mkubwa zaidi wa miundombinu unaoendelea kati ya nchi hizo mbili.

Jina lake, KKM, likimaanisha “umoja ni nguvu” kwa lugha ya Sesotho, moja ya lugha rasmi za Lesotho, linaakisi utofauti na ushirikishwaji wa wafanyakazi katika mradi huo.

Topo, mtaalamu wa awamu ya kwanza ya LHWP katika miaka ya 1990, alisisitiza umuhimu wa kupitisha ujuzi. “TBM zilitumika katika Awamu ya Kwanza, lakini miaka 30 imepita. Sasa ni wakati wangu kushiriki maarifa na wenzangu wa hapa ili kuboresha upangaji wa kazi,” alisema.

“Kuongoza timu yenye tamaduni mbalimbali kuna changamoto nyingi, lakini ninajifunza kutoka kwa Wachina na kushirikisha kile ninachojua. Tunashirikiana vizuri,” aliongeza.

Kwa mujibu wa Xu Xishuai, meneja wa biashara wa KKM, zaidi ya asilimia 99 ya wafanyakazi wenye ujuzi wameajiriwa kutoka maeneo ya karibu, na zaidi ya ajira 1,800 zimeundwa tangu kampuni hiyo ilipoanza kushiriki kwenye mradi.

“Mradi huu umeboresha miundombinu ya eneo, umetengeneza ajira, na umepitisha ujuzi muhimu wa ufundi. Ni zaidi ya ujenzi wa handaki pekee,” alisema Xu.

Wakati mradi ukiendelea, manufaa yake tayari yanaonekana. Huduma za usafirishaji wa kikanda zimepanuka. Sehemu kubwa ya wahandisi, wakandarasi wadogo na wasambazaji wanatoka eneo la karibu. Na matumizi ya vifaa vya ujenzi na huduma za upishi za hapa yameweka matumizi ndani ya jamii, na hivyo kuimarisha athari chanya kwa jamii.

Montso Lebitsa, mhandisi wa handaki aliyetoka kijiji cha karibu cha Bafali, ameshuhudia mabadiliko haya kwa macho yake. “Kusafiri kutoka Mapholaneng hadi Katse hapo awali kulichukua zaidi ya saa nane kwa sababu ya barabara mbovu. Sasa, inachukua chini ya saa mbili, shukrani kwa barabara mpya iliyojengwa kwa ajili ya mradi huu,” Lebitsa alikumbuka kwa tabasamu.   

Huduma za afya pia zimeboreshwa. “Timu ya madaktari wa Kichina huja hapa mara kwa mara kutoa huduma za afya bure kwa wafanyakazi na wakazi. Tuko maeneo ya mbali ambapo kliniki au vituo vya afya viko mbali na jamii,” alisema Maseqhoang Sechaba, afisa wa uhusiano wa jamii wa mradi huo.

Masiphola Sekonyela, chifu wa Tloha Re Bue, mojawapo ya maeneo karibu na Polihali, alisifu mchango wa mradi huo. “Niliposikia Wachina wangeongoza mradi huu, nilifurahi sana. Wanafanya kazi kwa bidii na wanajua jinsi ya kumaliza kazi,” alisema. “Watu wetu walitegemea kilimo na ufugaji, lakini sasa wana ajira, upatikanaji mzuri wa bidhaa, na chaguo zaidi kwa maisha ya baadaye.”

Pride Mudzingwa, afisa mkuu mtendaji wa Tashie Training and Business Solutions, anasimamia mafunzo ya ufundi kwa KKM. “Tumewapanga washiriki kama wasio na ujuzi, wenye ujuzi wa kati na wenye ujuzi ili tuweze kupanga madarasa kulingana na uwezo,” Mudzingwa alisema.  

Ukubwa wa madarasa umepunguzwa kutoka watu 20-25 hadi 10-15 kwa matokeo bora. Kozi zinatoka kwenye warsha za siku tano hadi programu za miaka mitatu na zinashughulikia mabomba, ukarabati, uhakikisho wa ubora, na mengine mengi.

Kwa uwekezaji wa zaidi ya Loti milioni 44 za Lesotho (dola milioni 2.47 za Marekani), mpango huu unalenga kufundisha zaidi ya wafanyakazi 6,000 wenye ujuzi katika kipindi cha miaka mitatu. Hadi sasa, zaidi ya 500 wamekamilisha mafunzo na kurudi kazini.

“Tunaongeza vyeti vinavyotambulika katika nchi za Kusini mwa Afrika, jambo linalomaanisha kuwa wafanyakazi wanaweza kuendelea kuajiriwa au hata kupandishwa vyeo baada ya mradi kuisha,” alisema Rethabile Letsoalo, afisa wa uhusiano wa jamii na wateja wa Tashie Training and Business Solutions.

“Hii inaweza kuwa nafasi ya kipekee kwa wengi, na tunashukuru kuwa washirika wetu wa Kichina wanaifanya bure,” alisema Letsoalo.

Kwa Mpoi Elizabeth Rankhethoa, mfasiri katika eneo la Katse aliyehitimu mwaka jana kutoka Chuo Kikuu cha Kati cha Fedha na Uchumi nchini China kwa ufadhili kamili, kurejea nyumbani kufanya kazi katika mradi huu kumeweka macho yake kwenye upeo mpya.

“Hatujawahi kuwa na mradi wa kiwango hiki hapa Lesotho, na kweli unamaanisha mengi,” Rankhethoa alisema.

“Sio mara ya kwanza China na Lesotho kushirikiana, na hakika haitakuwa ya mwisho.”