Sekta ya Nguo Lesotho Yalemazwa na Sera Mpya ya Ushuru Marekani

Wakati baridi kali ikishika Lesotho, nchi isiyo na bandari kusini mwa Afrika, makundi ya wafanyakazi wa viwanda vya nguo wanazunguka katika eneo la viwanda katika mji mkuu wa taifa hilo, Maseru, wakibisha milangoni mwa viwanda kutafuta kazi.

Wengi wamefutwa kazi na sasa wanahangaika kupata ajira mpya katikati ya hali ya sintofahamu.

Ukosefu huu wa ajira unatokana na sera mpya ya ushuru ya Marekani iliyotangazwa mwezi Aprili.

Rais wa Marekani Donald Trump alitangaza mfululizo wa kile alichokiita “ushuru wa kulipiza” kwa washirika wote wa kibiashara, akitaja mizani isiyo sawa ya biashara.

Kwa Lesotho, moja ya nchi maskini zaidi duniani, sera hiyo imeipa pigo kubwa kwa uchumi wake dhaifu tayari, hasa sekta ya nguo inayolenga kuuza nje.

Marekani ni mshirika wa pili mkubwa zaidi wa kibiashara wa Lesotho.

Mwaka 2024, biashara kati ya pande hizo mbili ilifikia dola milioni 240 za Marekani, ambapo Lesotho ilisafirisha bidhaa zenye thamani ya dola milioni 237 kwenda Marekani, kiasi kinachokadiriwa kuwa takribani asilimia 10 ya pato lake la taifa (GDP).

Sehemu kubwa ya bidhaa za nguo za nchi hiyo huenda kwenye soko la Marekani.

“Hili haliaminiki na si la haki,” alisema Mokhethi Shelile, waziri wa biashara, viwanda, maendeleo ya biashara na utalii wa Lesotho, katika mahojiano na Xinhua mwishoni mwa Julai, kabla ya Washington kupunguza kiwango cha ushuru kwa bidhaa za Lesotho hadi asilimia 15. “Hii pia inakiuka kanuni za Shirika la Biashara Duniani.”

Shelile alisema sekta ya nguo ndiyo mwajiri mkubwa zaidi wa sekta binafsi nchini Lesotho, ikitoa ajira kwa watu 36,000, wengi wao wakiwa wanawake.

“Baada ya sera hii mpya ya ushuru, wauzaji wa Marekani tayari wamefutilia mbali asilimia 80 ya oda, na kusababisha takribani ajira 13,000 kupotea,” aliongeza.

Mwezi Julai, Lesotho ilitangaza hali ya janga kwa kipindi cha miaka miwili kutokana na ongezeko kubwa la ghafla la ukosefu wa ajira.

“Tuna kiwango cha juu sana cha ukosefu wa ajira, hasa miongoni mwa vijana. Wasipofanya kazi wakiwa vijana, hawatakuwa na pensheni watakapokuwa wazee, na ni kama kifungo cha maisha kwao,” Shelile alisema.

Lesotho ina idadi ya watu zaidi ya milioni 2 pekee. Takribani nusu wanaishi chini ya mstari wa umasikini, huku kiwango cha ukosefu wa ajira kikiwa takribani asilimia 25, na hivyo kuacha nchi ikiwa na uwezo mdogo wa kukabiliana na ongezeko la ushuru wa Marekani.

Afri-Expo Textiles, kampuni kubwa ya nguo ya nchini humo iliyoanzishwa mwaka 2016, imeathirika vibaya. Ingawa asilimia 10 pekee ya bidhaa zake zilikuwa zikielekezwa Marekani, athari zimekuwa kubwa.

“Tulilazimika kuwafuta kazi takribani wafanyakazi 500 ili kuendelea kuishi,” alisema Teboho Kobeli, mkurugenzi mkuu wa Afri-Expo Textiles.

Mwaka 2021, kampuni hiyo ilipanga kupanua hadi maeneo 10 ya viwanda mjini Maseru, na kuajiri zaidi ya watu 10,000.

“Miaka minne baadaye, ndoto hiyo haikutimia,” alisema Kobeli.

Kwa sasa, Afri-Expo Textiles inaendesha kiwanda kimoja cha denim na viwanda viwili vya nguo za kushona. Kabla ya kutangazwa kwa ongezeko la ushuru, Kobeli alikuwa amepata oda kubwa kutoka Marekani iliyotarajiwa kutoa faida za kutosha kufadhili ujenzi wa viwanda vipya viwili.

“Lakini sasa, yote yamepotea,” alisema.

Machi iliyopita, Trump alimrejelea Lesotho kama nchi “ambayo hakuna mtu amewahi kuisikia” katika hotuba ya bunge — kauli iliyosababisha wabunge wa Republican kucheka. Chini ya mwezi mmoja baadaye, ushuru wa asilimia 50 uliwekwa. Sasa, mashine kwenye mistari ya uzalishaji mjini Maseru hazitumiki, sekta ikihangaika.

“Sijui hizi jeans zinaenda wapi, au kwa nini rais wa Marekani anatufanyia hivi,” alisema Mahlape Makhele, mama wa mtoto mmoja mwenye umri wa miaka 31 anayejipatia riziki kwa kushona denim. “Kile ninachoweza kufanya ni kuendelea kukanyaga kanyagio la mashine yangu ya kushonea.”

Mampho Moletsane, mwenye umri wa miaka 50, amefanya kazi katika sekta ya nguo kwa miaka 17 na sasa ni msimamizi wa upande wa nyuma wa kiwanda. “Ninaanza kuzeeka, lakini vipi kuhusu wafanyakazi vijana?” aliuliza.

Licha ya changamoto, Kobeli, mkurugenzi mkuu, hakati tamaa.

Anatafuta ufadhili ili kuagiza mashine za kisasa kuboresha ufanisi na kupanua masoko mapya kusini mwa Afrika, huku akichunguza fursa barani Ulaya.

“Bado nina mtazamo chanya kuhusu siku zijazo,” Kobeli alisema.

Athari za ushuru wa Marekani zimeenda mbali zaidi ya kupotea kwa ajira na kuathirika kwa sekta ya nguo.

Zimezuia pakubwa juhudi za Lesotho za kujiendeleza kiviwanda na kusababisha upungufu wa fedha za kigeni, alisema Shelile, waziri wa biashara.

Kwa kujibu, Lesotho inazidisha ushirikiano na nchi nyingine za Kusini mwa Dunia ili kupanua masoko ya kuuza bidhaa, kusaidia biashara ndogondogo na za kati, na kuimarisha uchumi kupitia njia mbalimbali.

“Tulipata ukuaji wa uchumi mwaka 2024,” alisema Shelile.

“Na bado tunaendelea kuelekea mwaka 2025.”