Afrika Yajipanga Kukwepa Madhara ya Ushuru wa Marekani

Ushuru mpya wa Marekani kwa karibu nchi 70, zikiwemo takriban 20 barani Afrika, unatarajiwa kuanza kutekelezwa baada ya Rais wa Marekani Donald Trump kusaini agizo la kiutendaji Alhamisi iliyopita.

Taarifa ya Ikulu ya Marekani iliweka viwango vya ushuru kwa nchi kama Lesotho, Madagascar na Nigeria kwa asilimia 15.

Libya, Afrika Kusini na nyinginezo zitakabiliwa na ushuru wa asilimia 30, ambao utaanza kutekelezwa siku saba baada ya tarehe ya agizo hilo.

Maafisa na wataalamu wa Afrika wameonya kwamba kutotabirika kwa sera za kibiashara za Marekani kunachochea hali ya kutokuwa na uhakika kwa maendeleo ya bara hili, huku wakisisitiza haja ya kuwa na mwitikio wa pamoja na wa kimkakati katika nchi za Afrika.

CHANGAMOTO KWA UCHUMI DHAIFU

Mwezi Julai, katikati ya baridi kali ya Kihemisfera Kusini, wafanyakazi wa viwanda vya nguo walizunguka eneo la viwanda la Maseru, mji mkuu wa Lesotho, kutafuta ajira mpya.

Lesotho, nchi isiyo na pwani kusini mwa Afrika, ni miongoni mwa nchi maskini zaidi duniani, ambapo karibu nusu ya idadi ya watu wake wanaishi chini ya mstari wa umaskini na ukosefu wa ajira ni karibu asilimia 25.

Mfumo wa ushuru wa Marekani umeathiri vibaya sekta ya nguo ya nchi hiyo, alisema Mokhethi Shelile, waziri wa biashara, viwanda, maendeleo ya biashara na utalii wa Lesotho, katika mahojiano ya hivi karibuni na Xinhua.

Nguo ni nguzo muhimu ya uchumi wa Lesotho kwani nchi hiyo ni moja ya wauzaji wakubwa wa mavazi barani Afrika kwenda Marekani. Lakini tangu kutangazwa kwa ushuru huo, maagizo mengi yamefutwa, hali inayoweza kuacha takriban wafanyakazi 13,000 bila kazi.

Kwa mujibu wa Teboho Kobeli, mkuu wa Afri-Expo Textile, moja ya kampuni kubwa za nguo nchini Lesotho, kusitishwa kwa ghafla kwa maagizo kumeleta usumbufu mkubwa, hata kama mauzo ya kwenda Marekani yanachangia asilimia 10 pekee ya uzalishaji wao wa jumla. "Tulilazimika kuachisha kazi karibu wafanyakazi 500 ili kupunguza shinikizo la kifedha."

Nchini Madagascar, sekta ya vanila imeathirika moja kwa moja. Sekta hii inachangia takriban robo ya mapato ya mauzo ya nje ya nchi hiyo na inategemea kwa kiasi kikubwa soko la Marekani, ambalo hununua takriban asilimia 70 ya mauzo ya vanila ya Madagascar. 

"Bei ya sasa ya vanila tayari iko chini," alisema Noe Rene Solo, mkurugenzi wa kilimo na mifugo wa mkoa wa Atsinanana, moja ya maeneo makuu ya uzalishaji wa vanila nchini.

Ikiwa ushuru zaidi utaongezwa, alionya, bei zinaweza kushuka zaidi, na kuwatatiza wakulima na pengine kusababisha kuachwa kwa mashamba ya vanila.

Katika kukabiliana na hali hii ya kutokuwa na uhakika, wataalamu wanatoa wito wa kuharakisha ujumuishaji wa kiuchumi barani Afrika ili kuimarisha uthabiti wa bara hili.

"Nchini Tanzania, sehemu ya mauzo ya bidhaa — kama vifaa vya ujenzi na bidhaa za kilimo — kwa majirani kama Rwanda, Burundi na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo imekuwa ikiongezeka kwa uthabiti. Hii inatoa kinga dhidi ya utegemezi wa masoko ya nje," alisema Humphrey Moshi, profesa wa uchumi na mkurugenzi wa Kituo cha Mafunzo ya Kichina katika Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, Tanzania.

Eneo Huru la Biashara la Afrika (AfCFTA), lililoanza kufanya biashara mwaka 2021, linaibuka kama nyenzo muhimu.

Kwa mujibu wa Balew Demissie, mtafiti katika Taasisi ya Tafiti za Sera ya Ethiopia, kuimarisha biashara ya kikanda kupitia mifumo kama AfCFTA kunaweza kuhimiza biashara ndani ya Afrika, kuchochea ukuaji wa viwanda na kukuza utofauti wa uchumi, hali ambayo hutoa kinga dhidi ya misukosuko ya kibiashara duniani na kupunguza utegemezi wa masoko ya nje.

Carlos Lopes, aliyekuwa katibu mtendaji wa Tume ya Uchumi ya Umoja wa Mataifa kwa Afrika, alitoa wito wa "mabadiliko ya fikra" miongoni mwa watunga sera wa Afrika ili kuondokana na mtazamo wa kuunganisha tu kwenye minyororo ya thamani ya kimataifa kama lengo la mwisho.

"Lengo linapaswa kuwa kuboresha thamani ya ndani, kuwekeza katika miundombinu ya kikanda, na kupanua viwango vya uzalishaji ili kuimarisha nafasi ya majadiliano ya nchi za Afrika katika jukwaa la dunia," aliongeza.

Kama mzalishaji mkuu wa kahawa barani Afrika na muuzaji wa tano mkubwa zaidi duniani wa maharagwe ya Arabica, Ethiopia inatafuta masoko mbadala kufuatia ushuru wa asilimia 10 wa Marekani.

Serikali ya Ethiopia haitakubali uamuzi wowote unaoathiri sekta ya kahawa, alisema Shafi Umer, naibu mkurugenzi mkuu wa Mamlaka ya Kahawa na Chai Ethiopia (ECTA), akionya kuwa sera ya ushuru ya utawala wa Trump inaweza kupunguza kwa takriban asilimia 35 mapato ya mauzo ya kahawa ya nchi hiyo.

ECTA inajitahidi kuimarisha uhusiano wa kibiashara na masoko yaliyopo kama China, Japani, Saudi Arabia, Ujerumani na Italia, huku ikitafuta fursa mpya katika maeneo ya Mashariki ya Mbali na Mashariki ya Kati. Lengo la mwaka wa fedha wa sasa ni kupanua mauzo ya kahawa hadi nchi 20.

Nchi nyingine nyingi, kama Afrika Kusini, pia zinaongeza kasi ya mikakati ya utofauti wa masoko kuelekea Asia, Ulaya, Mashariki ya Kati na Amerika Kusini.

Pamoja na ushirikiano wa kiuchumi kati ya China na Afrika unaoongezeka, uamuzi wa hivi karibuni wa China wa kupanua matibabu ya ushuru wa sifuri kufikia asilimia 100 ya bidhaa zote kutoka nchi zote 53 za Afrika zenye uhusiano wa kidiplomasia umepokelewa kwa mapokezi makubwa.

Kwa Emmanuel Yinkfu, mfanyabiashara mwenye makazi Douala, Cameroon, hatua hii ni ishara yenye nguvu.

"Hii inawakilisha mabadiliko kuelekea ushirikiano wa kiuchumi ulio thabiti, jumuishi na wa kimkakati (kati ya China na Afrika)," alisema.

Joseph Tegbe, mkurugenzi mkuu wa Ushirikiano wa Kistratejia wa Nigeria na China, anaamini sera hiyo itafungua fursa za biashara na kuimarisha ushindani wa viwanda barani Afrika. Nigeria, alisema, itanufaika sana kutokana na sera hiyo, hasa katika mauzo ya bidhaa za kilimo, utengenezaji wa bidhaa zenye thamani ya juu na ushirikiano wa kiteknolojia.

Leslie Dwight Mensah, mchumi wa Ghana katika Taasisi ya Tafiti za Fedha, pia anaona uamuzi wa China kama moja ya fursa kwa nchi za Afrika kupanua upatikanaji wao wa masoko ya nje, na pia kama njia mbadala ya kusaidia kufidia hasara zinazoweza kutokana na ushuru wa Marekani.